Sparta

Najważniejszym miastem-państwem (polis) w południowej Grecji (Pólwysep Peleponeski) była. Leżała ona w Lakonii nad rzeką Eurotes. W VII w. p.n.e. podbili swoich sąsiadów.

Mieszkańcy

Rządy w Sparcie sprawowali Spartanie, czyli mężczyźni, którzy też byli obywatelami. Musieli służyć w wojsku i każdy dostawał ziemię, którą uprawiali heloci. Byli oni niewolnkiami wywodzącymi się z ludności podbitej, nie mogli opuszczać miejsca zamieszkania i większość plonów musieli dawać Spartanom. Czasami wzniecali bunty, które Spartanie krwawo tłumili.
W Sparcie żyli też periojkowie. Wywodzili się z ludności Peleponezu. Cieszyli się wolnością osobistą, zobowiązani byli do służby w armię i płacenia podatków, lecz nie mieli praw obywatela.
Spartanki cieszyły się dużą swobodą. Posiadały własną ziemię, zarządzały majątkami, gdy ich mężowie pełnili służbę w wojsku. Prowadziły gospodarstwa i kontrolowały helotów.

Ustrój

Rządy w Sparcie opierały się na surowym prawie stworzonym wg legendy przez przywódcę Likurga.
Na czle polis stało dwóch królów jednocześnie. Podczas pokoju mieli mało obowiązków, a podczas wojny dowodzili wojkiem.
Państwem podczas pokoju rządziła geruzja. Składała się ona z 28 obywateli miejących więcej niż 60 lat. Geruzja przygotowywała uchwały, a zgromadzenie ludowe (wszyscy obywatele) głosowało za przyjęciem lub odrzuceniem. Zazwyczaj przyjmowali wszyskie propozycie, ponieważ byli wychowywani w posłuszeństwie.
Eforzy byli pięcioma urzędnikami wybieranymi na roczną kadencję. Realizowali postanowienia przyjęte przez geruzję i zatwierdzone przez obywateli. Prowadzili politykę zagraniczną Sparty, nadzorowali wychowanie młodzieży i kontrowali działania królów i radę starszych (geruzja).

Wychowanie i obyczaje

Do siódmego roku życia chłopcy byli wychowywani przez matki. W wieku niemowlęcym byli kąpani w lodowatej wodzie strumyków. Po skończeniu 7 lat rozpoczynali wyzchowanie pańśtwowe. Mając 12 lat trafiali do koszar¹. Uczestniczeli w szkoleniach wojskowych. Doskonali się we władaniu bronią i w walce w szyku. Musieli się uodpornić na ból. Często ich karano chłostą, a jak ktoś przy tym zapłakał, narażał się na żarty kolegów. Wpajano im, że z wyprawy muszą wrócić jako zwycięzcy.
Wszyscy nosili skromne ubrania, która nie chroniła przed zimnem. Otrzymali mało żywności, a pożywienie musieli zdobywać sami.

W Sparcie panowała zasada równości majątkowej. Jedli wspólne posiłki, regularne spożywane w piętnastoosobowych grupach.
Spartanie starali się ograniczyć napływ obcych obyczajów. Żołnierzom nie wolno było nawiązywać blickich kontaktów z cudzoziemcami. Nie troszczyli się o rozwój kultury i sztuki.
Spartanie byli też bardzo małomówni.